در مجموعه یک کارگردان یک فیلم قصد آنرا دارم که به مرور کارگردانها و فیلمهایی بپردازم که خصوصا" در مقالات و مطالب فارسی کمتر مورد توجه قرار گرفته اند . البته نه اینکه این آثار ناشناخته اند بلکه توجه به آثاری نام آشناتر بعضا" آنها را به فراموشی سپرده است .
ماه گذشته ماه اکتبر میلادی بود . ماهی که شاید یکی از بزرگترین رویداد های قرن بیستم جهان در آن اتفاق افتاده و آنهم انقلاب شوروی است که با نام همین ماه نیز معروف گردیده است . انقلاب اکتبر یکی از چندین حرکت و جنبشی است که چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم تحت تاثیر عقاید و تفکرات کارل مارکس آغاز گردید و در ماه اکتبر سال 1917 به رهبری لنین به پیروزی رسید . فیلم اکتبر اثر برجسته سرگئی آیزنشتاین کارگردان پرآوازه روسی وقایع نگاری این انقلاب است . این فیلم همانطور که از نام آیزنشتاین برمی آید متعلق به دوره سینمای مونتاژ شوروی است . کارگردان از عنصر شاخص ساختاری این دوره یعنی مونتاژ در جهت ثبت وقایع تاریخی بهره گرفته است . این خلاقیت ستودنی آنچنان بر اثر جای گرفته که پس از گذشت 80 سال از ساخت آن هنوز دیدنی و چشمگیر است . برشهای پی در پی بصورتهای موازی و مستقیم که تلفیقی از صحنه های ساختگی و صحنه های واقعی است به زیبایی در فیلم گنجانده شده و تشکیل یک پیکره ناب سینمایی را داده اند .
سکانسهای فیلم از یک سو حکایت از زندگی سخت و طاقت فرسای روستاییان دارد و از سوی دیگر زنگی اشرافی طبقه بورژوای حاکم را به نمایش می گذارد . اختلاف طبقاتی که در نهایت منجر به شورش روستاییان و اعتصاب کارگران گردید و پس از اتحاد با نیروهای نظامی زمینه ساز پیروزی انقلاب شد . تمامی این مراحل به دقت و ظرافت و در بخشهایی با استفاده از نمادهایی همچون داس ،چکش و اسلحه در اثر گنجانده شده است . با نگاه به این روند فیلم حتی می توان آنچه را که گئورگی پلخانف تئورسین بزرگ این جنبش به انتقاد از دیگر همراهان خود مطرح می ساخت به وضوح مشاهده کرد . او می پنداشت که پایه و اساس مارکسیستی این انقلاب یعنی شکل گیری پرولتاریا هنوز فراهم نشده است و تا زمان تشکیل احزاب و تشکل های کارگری صنعتی که پشتوانه یک دگرگونی اقتصادی است ، کودتای نظامی نبایستی صورت گیرد . اما در نهایت این بلشویک ها بودند که به پیروی از لنین به پاخواستند و در اکتبر 1917 بنیانگذار حکومت سوسیالیستی شوروی شدند . اکنون پس از گذشت نزدیک به 20 سال از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی می توان به عمق این نظر پلخانف پی برد که تنها با نارضایتی عده ای روستایی نبایستی انقلاب کرد تا زمانیکه پایه های تئوریک مارکسیستی آن مهیا شود .
مضمون های اجتماعی و سیاسی روسیه در اغلب آثار آیزنشتاین و حتی آثار تاریخی او به وفور دیده می شود . اما رویکرد او به رخدادهای معاصر روسیه در رزمناو پوتمکین ، اعتصاب و اکتبر بیشتر نمایان است که در این میان مورد توجه قرار گرفتن رزمنا
و پوتمکین به عنوان یکی از آثار شاخص تاریخ سینما ، مابقی آثار این کارگردان را به حاشیه رانده است . سرگئی آیزنشتاین به همراه بزرگانی دیگر همچون وسوالدو پودفکین و الکساندر داوژنکو دوره درخشان مونتاژ سینمای شوروی را بنا نهادند که روند حرکتی تاریخ سینما را تحت تاثیر قرار داد . اکتبر از آن دست فیلمهای برجسته آن دوره است که کماکان دیدنی و جذاب باقی مانده است .
و پوتمکین به عنوان یکی از آثار شاخص تاریخ سینما ، مابقی آثار این کارگردان را به حاشیه رانده است . سرگئی آیزنشتاین به همراه بزرگانی دیگر همچون وسوالدو پودفکین و الکساندر داوژنکو دوره درخشان مونتاژ سینمای شوروی را بنا نهادند که روند حرکتی تاریخ سینما را تحت تاثیر قرار داد . اکتبر از آن دست فیلمهای برجسته آن دوره است که کماکان دیدنی و جذاب باقی مانده است .
