۱۳۸۹ شهریور ۲۷, شنبه

یک کارگردان/یک فیلم : برناردو برتولوچی/پیش از انقلاب

با نگاهی به کارنامه فیلمسازی برناردو برتولوچی آنچه که بیش از هر چیز به چشم می آید افول جدی این کارگردان پس آثار اولیه اش است . شاید به واقع پذیرفتنی نباشد که پس از چند اثر استثنایی ناگهان چشمه خلاقیت او فروکش کرده و پس از آن هم کمتر به آن نبوغ دست پیدا می کند . اگرچه کم نیستند کارگردانان خوش ذوقی که پس خلق آثار چشمگیر در دهه های 60 و 70 میلادی ، با افت اساسی روبرو میگردند . از این دسته میتوانم کارگردانانی نظیر : آنتونیونی ، کاپولا ، پولانسکی ، دی پالما ،... را نام ببرم که شاید افت هریک علل خاص خود را داشته باشد .

برتولوچی کارش را با فیلم درو تلخ (1962) (ترجمه روبرت صافاریان در کتاب تاریخ سینما) آغاز می کند . فضای عمومی فیلم تحت تاثیر سبک نئورئالیسم سینمای ایتالیاست ، اما به شدت پیشرو و خلاقانه است . نحوه روایت فیلم راشمون کوروساوا را به یاد می آورد . در پی این فیلم برتولوچی یکی از بهترین آثارش را ارائه می کند و آنهم پیش از انقلاب است . و پس از آن نوبت به ساخت دنباله رو می رسد که از نگاه من بهترین اثر اوست . فیلمی برگرفته از داستانی نوشته آلبرتو مراویا که برتولوچی را در اوج کار هنری خود بعنوان فیلمساز دارد . نماهای مثال زدنی این فیلم کمتر از یاد علاقمندان سینما می رود . پس از ساخت این فیلم در سال 1970 برتولوچی دیگر چندان موفق به ارائه آثاری ارزشمند و هم تراز این فیلمها در دهه 70 نمی گردد . بحث برانگیزترین فیلم او در این دهه آخرین تانگو در پاریس است که به هیچ عنوان ارزش آثار اولیه اش را ندارد و فیلمهای 1900 و نیمه ماه آثاری متوسط و کسل کننده اند . شرایط کاری او در دهه 80 و 90 نیز چندان تفاوتی نمیکند . آخرین امپراتور اثر بزرگی است اما بدور از عناصر سینمایی برتولوچی . بودای کوچک و آسمان سرپناه نیز ارزشی به آثار او نمی افزاید . تنها در این مقطع دربند یا گرفتار (1998) فیلمی دلنشین و ارزشمند است . رویاپردازها (2003) باوجود تمام کاستی ها به دلیل آن نگاه سیاسی-اجتماعی فیلمی قابل قبول بود .

جنگ جهانی دوم یک تراژدی بود و آثار و وقایع بعد از آن یک فاجعه . آنچه بر کلیت جوامع جهان خصوصا" اروپایی رخ داد چیزی جز غمنامه های بشری نبود . از آن برادرکشی های جنگ گرفته تا فقر و فلاکت وارد بر مردم آن دوران واقعیتی تلخ است که پس از گذشت بیش از نیم قرن هنوز باورپذیر نیست . پس از پایان جنگ شرایطی اسفبار در کشورهای شرق اروپا ، آلمان ، فرانسه ، ایتالیا و ... خصوصا" به لحاظ اقتصادی حاکم شد که نتیجه ای جز در تنگنا و فشار قرار گرفتن مردم نداشت . همین روند رو به افول بود که وقوع انقلاب ها و جنبشهای کمونیستی در سالهایی دورتر را اجتناب ناپذیر نمود . سینما و به واقع در اینجا باید گفت هنرسینما با ظرافت و زیبایی تمام به کمک هنرمندانی بزرگ گزیده ای از آنچه را که رخ داده اگرچه با نگاهی خاص منعکس نموده است . برناردو برتولوچی متولد 1940 فرزند نسل سالهای پس از جنگ در ایتالیا ست که هرچه به اندیشه ها و نگرشهای درونی اش در کار هنری نزدیک می شود موفق تر عمل میکند . پیش از انقلاب محصول (1966) از یکسو نیم نگاهی به شرایط اجتماعی وقت ایتالیا دارد که پیش از این نئورئالیستها آنرا به زیبایی به تصویر کشیدند و از سوی دیگر نگاهی روشنفکرانه به اندیشه های کمونیستی پیش از انقلاب ایتالیا . فیلم با تصاویر دقیق و هنرمندانه برتولوچی همراه گردیده و به اثری به شدت به یادماندنی بدل میگردد ، نکته ای که کمتر در آثار او تکرار می شود .

پی نوشت : شابرول هم رفت . کمی سخت بود باور مرگ او . از نگاه من از دیگران کارگردانان هم نسلش زنده تر بود ، اگرچه 80 سال داشت . سینمایش را بسیار دوست داشتم ، به زودی درباره اش خواهم نوشت .

۳ نظر:

nazanin گفت...

سلام دوست عزیز
دنباله رو رو دوست دارم اما گرفتار رو حتما باید ببینم
ممنون از نوشته خوندنی

درخت ابدی گفت...

سلام.
نکته ای که در مورد برتولوچی نباید فراموش کرد تنوع فیلم هاشه که شاید از این لحاظ با پولانسکی قابل قیاس باشه. "دنباله رو" از نظر بصری خیلی عالیه. "پیش از انقلاب" رو هنوز ندیدم.

سوفیا گفت...

سلام
این اون وبلاگه ست که می گفتم
http://somewhere-in-time.blogfa.com/